Wat ouders willen in de verkiezingen

Op 22 november 2023 zijn er verkiezingen. Wij hebben hiervoor een to do lijstje voor de politiek gemaakt om het voor gezinnen makkelijker te maken; Wat Ouders Willen en we als samenleving zouden moeten willen.

Wat Ouders Willen

En we als samenleving zouden moeten willen

Nederland kent 2,6 miljoen huishoudens met thuiswonende kinderen. Een gezin is het kleinste economisch systeem waarin ouder(s), kinderen en jongeren hun dagelijks leven vormgeven. De verschijningsvormen zijn divers, maar de overeenkomst is dat het de informele plek is waar de toekomst wordt vormgegeven en kinderen en jongeren opgroeien. Maar gezinnen staan er alleen voor. Dat is de heftige conclusie van de Staat van het Gezin 2023. 

Even wat cijfers uit de Staat;

• Slechts 30% van de ouders geeft aan dat Nederland voldoende voorzieningen heeft die gezinnen ondersteunen. Onder voorzieningen wordt bijvoorbeeld verstaan: onderwijs, kinderopvang, financiële regelingen, plekken voor jongeren en kinderen om te chillen of te spelen. Wat volgens hen beter kan is (in volgorde van belangrijkheid) de kinderopvang, schooltijden die beter aansluiten op werk, verlofregelingen, aandacht voor mentale gezondheid, ondersteuning bij ouderschap. Opvallend is dat kinderopvang vorig jaar op plek 6 stond van wat er beter kon, maar dit jaar de ranglijst aanvoert van wat er beter kan. Wat ook opvalt is dat ouders de verlofregelingen (54%) noemen ondanks de verbeteringen die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd. Vorig jaar stond het op de eerste plaats met 48%. Ouders geven aan dat de vergoeding van 70% als te laag wordt ervaren en nu het leven steeds duurder wordt, is het voor steeds meer ouders simpelweg geen optie meer.

• Ouders geven Nederland een 4,6 op het gebied van solidariteit.

• 82% (in 2022; 74%) vindt dat er in de politiek te weinig aandacht is voor gezinnen. 59% is van mening dat het in de politiek niet over hun gezin gaat.

Quote van een ouder:

‘Ik ben niet van christelijke partijen, maar in 1 ding hebben ze gelijk: het gezin is de hoeksteen van de samenleving. Het welzijn en ontwikkelen van onze jeugd zou TOPprioriteit moeten zijn van iedereen, aangezien zij straks zorgen voor ons en onze wereld laten draaien. 

Dit belang mag veel meer doorklinken in onze politiek.’

• De grootste uitdagingen voor gezinnen: 

            92% Werk, gezin en zorg

            57% Tijd voor jezelf

            55% Onderwijs en kinderopvang

            51% Tijd voor elkaar

            49% kosten voor energie/gas, boodschappen en meer

• Ouders willen meer aandacht voor ouderschap (85%) en opvoeden (82%).

• Op de vraag of ouders voldoende steun ervaren uit hun omgeving zegt 64% voldoende steun te vinden in de omgeving. 36% zegt van niet. Ze geven vooral aan het kopje koffie in de omgeving te missen, een laagdrempelige plek waar ze andere ouders en eventueel experts ontmoeten. 61% vindt het makkelijk om hulp te vragen aan een professional. 39% geeft aan het niet makkelijk te vinden. Ouders noemen vooral de angst om te falen als drempel. Ook wordt het als onveilig ervaren om aan een professional om hulp te vragen en de wirwar van organisaties en antwoorden worden als drempel genoemd.

• 82% zegt als ouder wel eens beoordeeld te worden door anderen. Voornamelijk door andere ouders, familie/vrienden/vreemden op straat, door school en door zorgprofessionals.

De cijfers laten zien dat gezinnen een aanzienlijk deel van de samenleving dragen maar zich niet gesteund voelen. Ze voelen zich alleen en het voelt alsof niemand naar ze luistert. Vaders en moeders worstelen met ouderschap en opvoeding, met hun werk, financiën, gezin en zorg verdeling. Hen wordt de maat genomen en ze ervaren weinig solidariteit. De voorzieningen lijken er te zijn, maar zijn tegelijkertijd onvoldoende, te duur of zelfs (lokaal) afwezig. De kloof tussen gezinnen en politiek is groot. Ook de onzekerheid groeit. Onzekerheid over bestaanszekerheid, over het klimaat, over de toekomst van hun kinderen en wat er van hen verwacht wordt als opvoeders.

Tegelijkertijd verwachten we veel van ouders. We verwachten dat zij de toekomst van ons land opvoeden zonder hen al te veel te ondersteunen. We verwachten dat ze zorgen voor hun eigen ouders, dat ze meer gaan werken, dat ze presteren en dat ze meedoen op school, op het voetbalveld en in de buurt. Ondertussen zien zij hun kinderen worstelen met hun mentale gezondheid, moeten ouders steeds meer werken om te overleven en is het sociale contract dat we hadden vrijwel uitgehold.

We moeten eerlijk zijn: we hebben de solidariteit in de samenleving te lang op het spel gezet. We hebben te veel gevraagd van gezinnen. We kunnen niet meer wachten en moeten aan de bak voor gezinnen. Dat begint met luisteren. Luisteren naar ouders. Luisteren naar hun zorgen en hun onzekerheid. Luisteren naar jongeren. Luisteren naar regionale verschillen. Luisteren in de politiek, op de werkvloer, bij de professional aan het bureau, bij de bakker op de hoek.

Het is tijd om gezinnen te ondersteunen vanuit het adaptatiemodel waarbij het uitgangspunt is dat gezinnen vrij zijn om hun eigen keuzes te maken, maar zich altijd gesteund weten door de buurt, professionals, gemeente, overheid (het systeem). Daarvoor hebben wij samen met ouders een to dolijstje samengesteld voor uw politieke agenda.

1. Maak werk van gezinsbeleid. Start met ondersteunend gezinsbeleid.

Nederland kent geen gezinsbeleid en al sinds 2008 geen gezinsvisie. Erger nog, alle afdelingen die met gezinnen te maken hebben zijn verspreid over diverse ministeries. Om gezinnen te ondersteunen in al hun fases, van de 100 dagen voor conceptie tot het overlijden van opa en oma, is een brede blik en samenwerking noodzakelijk. Bij elke afweging, bij elke stap, bij elk nieuw beleid moet nagedacht worden wat de gevolgen voor gezinnen zijn. Ondersteunt het hen in tijd en/of geld om werk, gezin en zorg makkelijker te combineren? Wat is de impact op alleenstaande ouders? Wat betekent het voor kinderen, nu en later?

Maak een startpunt met het ministerie van gezinszaken, een breed gezinsonderzoek, een gezinsvisie, gezinsvriendelijk beleid en een impactcheck voor gezinnen bij elk nieuw beleidsvoorstel.

2. Maak werk van de eerste duizend dagen. Begin bij het begin. 

De eerste duizend dagen, voor de conceptie tot de tweede verjaardag van een kind, zijn cruciaal voor de vele duizenden dagen die volgen. In geen enkele andere periode in het leven worden er meer biologische mijlpalen behaald. Wat ouders hun kind meegeven in die eerste duizend dagen is van grote invloed op de fysieke, mentale en sociale gezondheid voor de rest van het leven. Stress, armoede, ongezonde voeding en leefomgeving, en een gebrek aan liefdevolle aandacht en stimulatie belemmeren de kansen van kinderen om zich te ontwikkelen. Een valse start in het leven heeft blijvende gevolgen voor de kansen van kinderen in het onderwijs, op de arbeidsmarkt en in de maatschappij. 

Het actieprogramma ‘Een kansrijke start’ heeft waardevolle stappen gemaakt de afgelopen jaren. Laten we daarmee doorgaan en ons hierin ook richten op ouders zelf met concrete informatie en ondersteuning in de eerste 1000 dagen en die daarna.

3. Maak tijd voor het jonge gezin. 

Investeer in 100% betaalde verlofregelingen zodat het voor elke ouder mogelijk wordt om een goede start te maken met hun kind. Uit diverse onderzoeken weten we dat samen de zorg dragen voor de baby in de eerste maanden niet alleen goed is voor de baby maar ook zorgt voor een gelijke verdeling tussen ouders. 

4. Maak kinderopvang mogelijk voor alle kinderen vanuit ontwikkelperspectief 

Van speelbal tot jojo, de kinderopvang gaat al jaren heen en weer afhankelijk van de politieke wind of mogelijke bezuinigingen. Terwijl het de plek is waar kinderen spelenderwijs zo veel leren, van taal en motorische vaardigheden tot wachten op je beurt en vriendjes maken. Dat gun je ieder kind. Zet daarom het ontwikkelperspectief van kinderen voorop in de kinderopvang. Investeer in de toekomst. Het zijn deze kinderen die later aan ons bed staan. Draag zorg voor een betaalbare, toegankelijke kinderopvang waar ieder kind echt dezelfde kans krijgt. 

Er zijn al stappen gezet, maar toch ligt er nu een voorstel die nog te ingewikkeld is en sommige kinderen buitensluit. Is dat de maatschappij die we willen zijn? De piketpaaltjes in het coalitieakkoord waren te moeilijk. Kies voor een kinderopvang gefinancierd en toegankelijk als het onderwijs enkel en alleen vanuit ontwikkelperspectief voor ieder kind. 

5. Maak werk van parental burn-out.

Parental burn-out is de fysieke, mentale en emotionele uitputting die voortkomt uit de chronische stress die bij het ouderschap komt kijken. De gevolgen voor kinderen, werkgevers en ouders zelf zijn groot. Als we kijken naar het beeld uit de Staat van Gezin zien we zorgelijke signalen. In Nederland is hier weinig aandacht voor. We vragen echter steeds meer van ouders in de zorg en opvoeding voor hun kinderen als in de mantelzorg voor hun eigen ouders. Het is tijd om hier meer oog voor te hebben, door te kijken wat ouders nodig hebben in de werk-gezin-zorg balans. Wat kan de overheid hierin doen? Wat kunnen werkgevers doen? Wat kunnen ouders doen? Wat kan de omgeving doen? 

6. Verlaag de prestatiedruk; Geen toetsen, maar opdrachten.

De cijfers rondom mentale gezondheid van kinderen en jongeren spreken voor zich. De tijd van er over praten is voorbij. Het is noodzaak om er nu wat aan te doen. Gesprekken, thuis of op school, gaan over cijfers. Een overgangsregeling bepaalt of je goed genoeg bent. Een honderdste kan bepalen of je een jaar van je leven over moet doen of niet. Minder toetsen betekent dat de toetsen zwaarder meewegen. Als je dan 1x een black-out hebt, wordt het spannend of je het jaar erna nog met je vrienden in de klas zit. De waarde die we hechten aan toetsen en de impact op je carrièremogelijkheden inclusief bijbehorend salaris is groot. Het is tijd om cijfers en toetsen aan de kaak te stellen. Wat is het doel van toetsen? Kan het ook anders? Er zijn al studies die geen toetsen afnemen maar opdrachten geven of enkel formatief toetsen. 

Er is veel laaghangend fruit, van jongerenhulponline.nl standaard op alle scholen breed verspreiden en het lespakket ‘Je Brein de Baas?!’ ter ondersteuning van het mentoraat inzetten tot zelfverdedigingscursus bij gymles. Er zijn ook meer systematische ingrepen nodig zoals het maatwerkdiploma, zodat je natuurkunde op VWO niveau kan doen en Duits op Havo-niveau. We missen als maatschappij teveel kennis en kunde als we kinderen blijven afrekenen op wat ze niet kunnen. Het is tijd voor een brede aanpak om de prestatiedruk te verlagen.

7. Ondersteun ouders in ouderschap

Ouders hebben behoefte aan meer ondersteuning in hun ouderschap. Ze hebben behoefte aan laagdrempelige plekken waar ze andere ouders kunnen ontmoeten en een vraag kunnen stellen aan een expert als ze daar behoefte aan hebben. Ze hebben in algemene zin geen behoefte aan hele jeugdzorgtrajecten of een wijzend vingertje van een professional. Ze willen hun eigen keuzes maken, ondersteund door een systeem en een omgeving. Creëer hiervoor de lokale plekken, schenk het kopje koffie, sluit aan op plekken waar ze al komen. Informeer ouders over alle lokale en landelijke regelingen, die er zijn op cruciale momenten in het leven van hun kind. Investeer in het pedagogische partnerschap door professionals. Het is nu nauwelijks/ niet opgenomen in opleidingen. Zet ouderschap op de agenda.

8. Dicht de loonkloof.

Vrouwen verdienen 13% minder dan mannen. Vrouwen werken 34 dagen per jaar gratis. Dit zorgt bij de komst van kinderen automatisch voor een rolverdeling waarbij de man blijft werken en de vrouw minder gaat werken. De rekensom is simpel: Hij verdient meer. Dit is inmiddels uit de tijd. De arbeidsmarkt en de marginale druk op het huishouden vraagt om participatie van zowel vader als moeder en gelijke beloning van man en vrouw. 

Zorg voor transparantie in salarisschalen. De wet op gelijk loon stamt uit 1975, maar wordt niet gehandhaafd. De bewijslast moet van werknemer naar werkgever.

9. Ondersteun gezinnen in een kwetsbare situatie

De commissie sociaal minimum geeft aan:

‘Leven met de constante stress door geldtekort gaat ten koste van de lichamelijke en mentale gezondheid van mensen én van hun eigenwaarde. Het risico op eenzaamheid neemt toe en zorgt ervoor dat het lastiger is om goed met geld om te gaan. Het wordt steeds moeilijker om zelf uit armoede te komen. Kinderen die opgroeien in armoede leven ongezonder, leren daardoor slechter en hebben minder kans op een goede toekomst. Dat zoveel mensen leven in armoede, kost de maatschappij ook veel.’

Veel gezinnen in een kwetsbare situatie kennen meervoudige en complexe problemen. Dit vraagt om een brede, overkoepelende aanpak. Zorg voor 1 casemanager, 1 aanspreekpunt die naast het gezin staat en contact en het overzicht houdt met de diverse andere professionals. 

Kijk naar de diverse kindregelingen. Om armoede bij kinderen te bestrijden moet de kinderbijslag of het kindgebonden budget stevig omhoog. Elk kind dat in Vlaanderen woont, krijgt een groeipakket. Het groeipakket bestaat uit gezinsbijdrages en andere financiële tegemoetkomingen om gezinnen te ondersteunen in de opvoeding van hun kinderen. Het is een pakket op maat van elk kind in elk gezin. Het bedrag dat je krijgt, hangt dus af van de situatie van het gezin. Het groeipakket ontvangen ouders automatisch en ouders hebben geen last van terugvorderingen. Zo krijgen kinderen in Vlaanderen alle kansen om te groeien en zich te ontplooien en is de aanpak gezinsgericht. 

Pak de wachtlijsten in de jeugdzorg aan. Het is ondoenlijk om aan je kind uit te moeten leggen dat zijn/haar zelfmoordgedachte of eetstoornis maar even moeten wachten omdat er momenteel een wachtlijst is van 6 maanden. 

10. Ontwikkel een Oranje Leeuwpas.

Den Haag heeft de ooievaarspas, Rotterdam de Rotterdampas, Amsterdam de Stadspas, de gemeente Vaals heeft een gezinspas waarbij er samen wordt gewerkt met de Duitse gemeente Aken. Met de verschillende passen kan je lokaal gratis of tegen een lager tarief leuke dingen doen of met korting terecht bij lokale ondernemers. Bij de ene gemeente is de pas gratis, bij de andere betaal je ervoor. Bij de ene gemeente zit er ook een armoede component is, bij de andere niet. Ook is het in sommige gemeenten makkelijker om aanspraak te maken op het Jeugdfonds. Drempels om een aanvraag in te dienen worden door de pas weggehaald. 

Maak van alle lokale passen 1 landelijke pas, de Oranje Leeuwpas, die elk gezin krijgt bij de geboorte van een kind. Gemeente kunnen zelf lokaal bepalen waar je recht op hebt. Zorg ervoor in de strijd tegen kinderarmoede dat verschillende ondersteunende fondsen aansluiten zodat ouders niet bij elk fonds door een aanvraagproces en daarmee schaamte heen moeten. Het scheelt bureaucratie voor gemeenten en fondsen. Je kan de pas ook combineren met het groeipakket waarbij je nog gerichter werkt aan kinderarmoede. Bovendien kan je ook extra diensten toevoegen zoals gratis toegang tot buitenspeeltuinen om buitenspelen te bevorderen, musea om aan burgerschap te werken en openbaar vervoer in het kader van duurzaamheid. 

Stichting Voor Werkende Ouders

Het runnen van een gezin is als het runnen van een bedrijf. Wij denken dat het makkelijker kan. Hierin speelt iedereen een rol, de politiek, de maatschappij, werkgevers, de media en ouders zelf. Wij lobbyen hiervoor. Wij vertegenwoordigen ruim 15.000 ouders in Nederland. Wij helpen ouders ook op onze startpagina Wat Ouders Willen Weten en via TijdBaas. Ruim 900 ouders denken met ons mee in onze denktank.  Doe je ook mee?