Staat van het Gezin 2023

Graag presenteren we de Staat van het Gezin 2023, de jaarlijkse peiling naar het welbevinden van gezinnen in Nederland in aanloop naar de Internationale dag van het Gezin op 15 mei.

Hoe gezinsvriendelijk is Nederland? Wat gaat er goed? Wat kan er beter? Hoe solidair is Nederland? Is Nederland een fijn land om als gezin te wonen? Deze vragen legden wij voor aan gezinnen en presenteren wij samen met bestaande, bekende cijfers rondom gezinnen in de tweede Nederlandse Staat van het Gezin 2023.

Een gezin is het kleinste economisch systeem waarin ouder(s), kinderen en jongeren hun dagelijks leven vormgeven. De verschijningsvormen zijn divers, maar de overeenkomst is dat het de informele plek is waar kinderen en jongeren opgroeien.

Staat van het Gezin 2023, de cijfers

Gezinnen ervaren weinig solidariteit vanuit de politiek en de samenleving, blijkt uit de Staat van het Gezin 2023. Nederland als ‘gezinsvriendelijk’ land krijgt een 6,6. Ouders voelen zich alleen staan. Een ruime meerderheid van de ouders (82%) vindt dat er in de politiek te weinig aandacht is voor gezinsbeleid en een meerderheid (60%) ziet zelfs geen enkele relatie tussen gezin en politiek. Veel ouders geven bovendien aan de polarisatie en gebrekkige solidariteit vanuit de samenleving als geheel steeds lastiger te vinden. Ouders geven Nederland een 4,6 op het gebied van solidariteit.

30% (in 2022: 48%) van de ouders geeft aan dat Nederland voldoende voorzieningen heeft die gezinnen ondersteunen. Onder voorzieningen wordt bijvoorbeeld verstaan: onderwijs, kinderopvang, financiële regelingen, plekken voor jongeren en kinderen om te chillen of te spelen. 60% (in 2022: 45%) van de ouders geeft aan dat het beter kan en 10% (in 2022: 6%) geeft aan dat de voorzieningen onvoldoende zijn.

Wat betreft voorzieningen vinden ouders kraamzorg, jeugdgezondheidszorg, speelplaatsen voor kinderen het beste geregeld. Wat volgens hen beter kan is (in volgorde van belangrijkheid) de kinderopvang, schooltijden die beter aansluiten op werk, verlofregelingen, aandacht voor mentale gezondheid, ondersteuning bij ouderschap.

Opvallend is dat kinderopvang vorig jaar op plek 6 stond van wat er beter kon, maar dit jaar de ranglijst aanvoert van wat er beter kan. Ouders noemen vooral de prijs en onrust veroorzaakt door de personeelstekorten als reden.

Wat ook opvalt is dat ouders de verlofregelingen (54%) noemen ondanks de verbeteringen die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd. Vorig jaar stond het op de eerste plaats met 48%. Ouders geven aan dat de vergoeding van 70% als te laag wordt ervaren: vooral voor ouders met een kleine portemonnee.

Vaders en moeders worstelen met ouderschap en opvoeding, met hun werk, financiën, gezin en zorg verdeling. Hen wordt de maat genomen. De voorzieningen lijken er te zijn, maar zijn tegelijkertijd onvoldoende, te duur of zelfs (lokaal) afwezig.

Opvallend is dat ouders dit jaar zich nog meer aandacht willen hebben voor ouderschap (85%) en opvoeden (82%). In 2022 was dit respectievelijk nog 79% en 73%.

Op de vraag of ouders voldoende steun ervaren uit hun omgeving zegt 64% voldoende steun te vinden in de omgeving. 36% zegt van niet. 81% Weet waar ze naartoe kunnen voor hulp. Op de vraag waar ze naartoe gaan voor hulp ziet de top 5 er als volgt uit:

Familie/vrienden,
huisarts, consultatiebureau, maatschappelijk werk,
School/ kinderopvang/ werk,
Psycholoog/ pedagoog/ coach/ psychiater,
Gemeente.

61% vindt het makkelijk om hulp te vragen aan een professional. 39% geeft aan het niet makkelijk te vinden. Ouders noemen vooral de angst om te falen als drempel. Ook wordt het als onveilig ervaren om aan een professional om hulp te vragen en de wirwar van organisaties en antwoorden worden als drempel genoemd.

82% zegt als ouder wel eens beoordeeld te worden door anderen. Voornamelijk door andere ouders, familie/ vrienden/, vreemden op straat, door school en door zorgprofessionals.

Ondertussen wordt de kloof groter en daarmee de ervaren solidariteit minder. De polarisatie wordt aan de keukentafels gevoeld. De kloof tussen groepen, tussen lokaal en landelijk, tussen de regio en de Randstad. De kloof tussen gezinnen en politiek is al groot. Ook de onzekerheid groeit. Onzekerheid over bestaanszekerheid, over het klimaat, over de toekomst van hun kinderen.

Onze reactie

We verwachten dat zij de toekomst van ons land opvoeden zonder hen al te veel te ondersteunen. We verwachten dat ze zorgen voor hun eigen ouders, dat ze meer gaan werken, dat ze presteren en dat ze meedoen op school, op het voetbalveld en in de buurt. Ondertussen zien zij hun kinderen worstelen met hun mentale gezondheid, moeten ouders steeds meer werken om te overleven en is het sociale contract dat we hadden vrijwel uitgehold. De samenleving verwacht dit namelijk in een wereld die steeds meer verantwoordelijkheid bij het individu legt en steeds verder polariseert.

“Doordat het leven zoveel duurder is geworden, kost tijd voor de kinderen steeds meer geld en is het voor gezinnen niet meer mogelijk om het gezin alleen te draaien”, aldus Marjet Winsemius, directeur Stichting Voor Werkende Ouders. “De samenleving ziet het belang van gezonde gezinnen niet scherp en de politiek laat ouders blijvend bungelen met een groot gebrek aan voorzieningen, zoals te dure kinderopvang en verlofregelingen die het net niet zijn. Ouders staan er alleen voor en moeten het zelf maar zien te rooien.”

Mariska van der Kogel, hoofdredacteur magazine WIJ, vult aan: “We horen uit onze achterban steeds meer verontrustende geluiden. Zo zegt een moeder: ‘Het lijkt heel gezinsvriendelijk maar eigenlijk is er geen tijd voor het gezin. Je moet zo snel mogelijk weer aan het werk (liefst fulltime) en je gezin doe je maar ‘in je eigen tijd. Ik ren me rot.’

Igor Ivakic, directeur van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid onderschrijft het belang van de resultaten: “We moeten eerlijk zijn: we hebben de solidariteit van de samenleving te lang op het spel gezet. We hebben te veel gevraagd. We kunnen nu niet langer meer wachten en moeten simpelweg aan de bak voor gezinnen. Dat begint met luisteren. Luisteren naar hun zorgen en hun onzekerheid. Luisteren naar de kinderen. Luisteren naar regionale verschillen. Luisteren in de politiek, op de werkvloer, bij de professional aan het bureau en bij de bakker op de hoek.”

Wat kunnen we doen?

Als initiatiefnemers van de Staat van het Gezin vragen wij ons af of het niet te ver is doorgeslagen. Zijn we nog in staat om het tij te keren? Of zijn we, als we nu niets doen, over 15 jaar te laat? Er komen grote vraagstukken op ons af; vergrijzing, klimaat, een stelsel dat nu al niet ondersteunt. Formele steun is niet vindbaar en informele steun is bijna verdwenen.

Op de vraag ‘Wat kan de politiek doen om gezinnen te ondersteunen, zei een ouder simpelweg: ‘Luister!’

Internationale Dag van het Gezin

Op 15 mei is het Internationale Dag van het Gezin. In Nederland niet iets waar we erg bij stil staan, laat staan dat het gevierd wordt. Ons omringende landen besteden veel aandacht aan gezinnen. Duitsland, Oostenrijk en België hebben bijvoorbeeld een minister van Gezin. België kent al ruim 100 jaar een Gezinsbond. Zij praten mee over landelijk gezinsbeleid maar ook lokaal over het aanleggen van een fietspad in verband met de veiligheid van kinderen. Ter vergelijking: De laatste gezinsvisie in Nederland stamt uit 2008.

Het maken van een Staat van het Gezin zou een overheidstaak moeten zijn, een verantwoordelijkheid om te kijken hoe het met Nederlandse gezinnen gaat en wat we kunnen doen om het makkelijker te maken. Deze handschoen pakt de overheid niet op. Daarom hebben wij het gedaan in deze tweede Staat van het Gezin.

Op 11 mei hebben we de Staat van het Gezin overhandigd aan Minister van Gennip van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en aan diverse Tweede Kamerleden.

Keukentafelpact

De initiatiefnemers van de Staat van het Gezin, Stichting Voor Werkende Ouders, het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, magazine WIJ en de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang pakken de handschoen op en lanceren het Keukentafelpact, op zoek naar een nieuwe sociale norm rondom gezinnen. Marjet Winsemius licht toe: “De Staat van het Gezin 2023 roept om een nieuwe sociale norm rondom gezinnen. Het is tijd dat we gaan luisteren naar wat gezinnen nodig hebben en dat we daar ook allemaal achter gaan staan. We nodigen iedereen uit om met ons mee te doen en zich aan te sluiten bij het pact.”

De Staat van het Gezin 2023 is in zijn geheel hier te lezen.

Stichting Voor Werkende Ouders

Het runnen van een gezin is als het runnen van een bedrijf. Wij denken dat het makkelijker kan. Hierin speelt iedereen een rol, de politiek, de maatschappij, werkgevers, de media en ouders zelf. Wij lobbyen hiervoor. Wij vertegenwoordigen ruim 15.000 ouders in Nederland. Wij helpen ouders ook op onze startpagina Wat Ouders Willen Weten en via TijdBaas. Ruim 900 ouders denken met ons mee in onze denktank. Doe je ook mee?